Stellen van de juiste vraag: de vraagarticulatie

De kunst van het vragen stellen is een van de belangrijke pijlers van maatschappelijk aanbesteden. We geven een aantal tips bij het opstellen van de maatschappelijke vraag als aanvulling op het waarderingskader voor maatschappelijke initiatieven van het Instituut voor Publieke Waarden (klik hier voor het waarderingskader)

Tips voor de formulering van de vraag

Doelkeuze:
1. Streef altijd naar een formulering op outcome- in plaats van outputniveau. Het gaat bijvoorbeeld niet om het bouwen van huizen, maar om de mensen die er met plezier in komen wonen: de maatschappelijke meerwaarde. Dit bepaalt de scope van de vraag en daarmee mogelijke antwoorden.
2. Maak de opgave herkenbaar voor de samenleving. Het gaat bijvoorbeeld niet om groei van een gemeente, maar om een vitale wijk, om een plaats voor jonge starters, etc.
3. Zorg dat meerdere stakeholders – inwoners, maatschappelijke organisaties, bedrijven – zich kunnen vinden of herkenning vinden in de formulering: op die wijze is doelvervlechting mogelijk en zullen zich coalities vormen.
4. Realiseer – in het verlengde hiervan – dat de formulering van de vraag opgave bepalend is voor de mate waarin stakeholders betrokken worden of zijn.
5. Vermijd zoveel mogelijk het noemen van voorwaarden, aannamen en oplossingsrichtingen in de formulering van opgave.

Woordkeuze:
6. Formuleer de vraag positief. Kansen voor jongeren in plaats van aanpak probleemjongeren, prachtwijken in plaats van tegengaan van verpaupering.
7. Kies voor een formulering met een handelingsperspectief, die aanzet tot actie met woorden als: werken aan, realiseren, etc.
8. Zorg voor herkenbaarheid. Laat de woordkeuze en het taalgebruik aansluiten bij de belevingswereld van de belangrijkste stakeholders. Zo richt ‘bouwen van 200 woningen’ zich vooral op de ‘bouwers’, maar zijn die enige stakeholder?
9. Maak het makkelijk om de vraag te onthouden. Geen lange zinnen of verhalen.

En voor het moment dat een college of raad zich willen bemoeien met de vraagformulering:
10. Sluit in de formulering aan bij de vraagstukken en thema’s die het College/de Raad hebben geagendeerd voor hun zittingsperiode, zij zijn ook stakeholders.
11. Check na het formuleren van de vraag welke gemeentelijke initiatieven, voornemens, plannen, etc. een relatie hebben met en een bijdrage kunnen leveren aan de vraag en benoem dit.

Tips over het proces om te komen tot de formulering van de vraag

Nodig uit:
1. Zorg voor een wenkend perspectief dat met betrokkenen wordt opgesteld.
2. Creëer een gedeelde urgentie en ambitie voor opgave en systeemverandering.
3. Nodig uit tot integrale oplossingen, dicht bij de leefwereld van mensen.
4. Ga uit van de eigen kracht en verantwoordelijkheid van partners en daag ze daarop uit.

Geef ruimte en houvast:
5. Formuleer de opgave niet te breed en niet te smal.
6. Beperk het aantal kaders en randvoorwaarden en zorg voor eenduidige kaders.
7. Breng bestaande verplichtingen in kaart.
8. Verander niet tussentijds de spelregels.

Wees open:
9. Wees oprecht wat betreft ambities en belangen.
10. Toon onzekerheid en kwetsbaarheid, ga samen op ontdekkingstocht.
11. Benoem ieders belangen expliciet.

Tot slot een citaat van Albert Einstein: “If I had an hour to solve a problem and my life depended on the solution, I would spend the first 55 minutes determining the proper question to ask, for once I know the proper question, I could solve the problem in less than five minutes”